آبیاری گلخانه ها و انواع آن
مزایای رشد و پرورش گیاهان در گلخانه
· افزایش تولید و افزایش بازدهی محصولات
· کنترل دقیق تر آفات و بیماری های گیاهی
· کاهش ریسک در تولید محصول
· قابلیت کشت محصول در همه فصول سال
نیاز آبی گیاهان به پارامترهایی اعم از منطقه کشت، خاک بستر، شرایط اکولوژیکی و زمان کشت بستگی دارد. در گلخانه ها این نیاز به ترکیب خاک، نوع گیاه و پوشش های گلخانه ای وابسته می باشد .
برای انتخاب نوع سیستم آبیاری باید به موارد زیر دقت کرد .
· نوع سازه گلخانه بسته به ارتفاع و مساحت سازه آبیاری متفاوتی دارد.
· آب وهوای منطقه و پوشش گلخانه در انتخاب روش آبیاری بسیار اهمیت دارد. به عنوان مثال در مناطق گرمسیری یا گلخانه هایی که پوشش شیشه ای دارند، گرما به طور مستقیم باعث کاهش رطوبت گیاه می شود و کاهش راندمان آبیاری می شود .
· نوع بافت خاک
· نوع محصول
· رفتار و حرکت آب در خاک
در آبیاری گلخانه ها باید به اصول زیر توجه کرد:
· خاک بستر کشت باید دارای ساختمان خوب و زهکشی شده باشد. در غیر اینصورت زمانی که بستر گیاه به خوبی زهکشی شده نباشد، هوای کافی در اطراف ریشه وجود ندارد و آبیاری به خوبی صورت نمی گیرد .
· در هر نوبت آبیاری این فرآیند باید به طور کامل انجام گیرد. در واقع باید از آبیاری مقطی و نیمه کاره پرهیز شود. در آبیاری کامل خاک کاملا مرطوب می شود و به تمامی قسمت های بستر کشت آب به میزان کافی می رسد .
· قبل از این که گیاه با تنش آبی مواجه شود، باید آبیاری انجام بگیرد. در گیاهان مختلف علائم متفاوتی در اثر تنش آبی ایجاد می شود. این علائم در بعضی گیاهان شامل تغییر رنگ و بافت شاخ و برگ ها می باشد. همچنین با آبیاری بیش از حد هوای کمی به ریشه می رسد و گیاه دچار کاهش رشد می شود .
آبیاری سنتی
آبیاری سنتی یا دستی سیستمی از آبیاری در گلخانه ها می باشد که توسط شیلنگ انجام می شود.
آبیاری سنتی قدیمی ترین روش آبیاری در گلخانه ها می باشد، ولی امروزه استفاده از این سیستم آبیاری به دلیل صرف زمان زیاد توسط فرد آبیار و عدم یکنواختی آبیاری به گیاهان کنار گذاشته شده است .
البته ممکن است در بعضی مواقع، بنا به شرایط جغرافیایی منطقه و نیاز گیاه در گلخانه از آبیاری سنتی استفاده شود .
بنابراین، باید توجه داشت برای آبیاری از فشار شکن برای کاهش نیروی فشار آب استفاده شود. این کار از شسته شدن بستر خاک جلوگیری می کند.
آبیاری بارانی یا آبشاری
در آبیاری بارانی آب توسط یک خط لوله اصلی که در سرتاسر سالن کشیده شده است به نازل هایی که در سقف یا کف سالن نصب شده اند منتقل می شوند .این نازل ها با حرکت مداوم در یک الگوی چرخشی ۳۶۰ درجه ای به صورت یکنواخت باعث آبیاری به گیاهان می شود. این نازل ها در ارتفاعی بالاتر از گیاه قرار می گیرند و آب را بر روی گیاهان اسپری می کنند .
رطوبت بالای گلخانه در روش آبیاری بارانی باعث کاهش تبخیر و تعرق گیاه می شود در نتیجه دمای سالن کاهش پیدا می کند .
این روش برای تکثیر گیاهان قلمه ای و تولید نشا بسیار مناسب می باشد .
آبیاری قطره ای
یکی از بهترین و موثرترین روش های آبیاری در گلخانه آبیاری قطره ای می باشد. از این سیستم آبیاری برای پخش آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه استفاده می شود.
به طور کلی، آبیاری قطره ای در شرایطی که مقدار آب کم و هزینه تامین آن بالا باشد، زمانی که قیمت محصول بالا بوده و در زمین هایی که نمی توان با روش های دیگر آبیاری کرد کاربرد دارد.
آبیاری قطره ای در مقایسه با سایر روش های آبیاری در گلخانه کارایی بالاتری دارد به صورتی که راندمان این روش بین ۹۰ تا ۹۵ درصد تخمین زده شده است.
از مزایای این روش می توان به صرفه جویی در مصرف آب، عدم رشد علف های هرز و همچنین حفظ رطوبت بستر خاک اشاره کرد .
همان طور که در بالا گفته شد، در آبیاری قطره ای علاوه بر آب می توان مواد مورد نیاز و کودهای شیمیایی را از طریق قطره چکان ها به گیاه رساند .
در این روش قطره چکان ها به دو صورت روی خط و در خط وجود دارد .
در آبیاری قطره ای روی خط محل خروج آب درون لوله قرار دارد، این در صورتی است که در نوع دوم محل خروجی آب در همان روی لوله در نظر گرفته می شود .
یکی از معایب این سیستم آبیاری گرفتگی قطره چکان ها می باشد .
مسدود شدن قطره چکان از طریق عوامل مختلفی اعم از قرار گرفتن سنگ، گِل، جلبک و باکتری ها در آب ایجاد می شود که برای رفع آن می توان از سیستم های فیلتراسیون استفاده کرد .
اجزای اصلی سیستم آبیاری قطره ای
· منبع آب
· پمپ
· فیلتراسیون
· تنظیم کننده فشار
· خط لوله اصلی و فرعی آبیاری
· گسیلنده ها
· خطوط جانبی و اتصالات
در صورت تمایل می توان برای خودکار کردن سیستم از تایمر استفاده کرد .
آبیاری مه پاشی
این آبیاری شامل یک لوله اصلی است که در سرتاسر سقف گلخانه کشیده شده است .این لوله ها مجهز به نازل هایی است که آب و موادغذایی را به محصول منتقل می کنند .
از آبیاری مه پاشی برای تکثیر گیاهان قلمه ای و تولید نشا استفاده می کنند.
آبیاری زیر زمینی
آبیاری زیر زمینی یا نشتی از طریق لوله های متخلل که در عمق ۵ تا ۱۰ سانتی متری زمین قرار دارند انجام می شود. این لوله ها در زیر خاک دفن می شوند و باعث انتقال آب، مواد مغذی و کود به ریشه گیاه می شوند .میزان عمق این لوله ها متغیر است و به بافت خاک بستگی دارد .
از ویژگی های دیگر آبیاری زیر زمینی می توان به آبیاری آسان ریشه و جلوگیری از رشد علف های هرز اشاره کرد.
این روش آبیاری همانند آبیاری قطره ای باعث صرفه جویی در مصرف آب می شود در آبیاری زیر زمینی آب و مواد غذایی به آسانی تبخیر نمی شود و به راحتی در دسترس ریشه قرار می گیرد .
