از کاشت تا برداشت هلو

گیاه شناسی هلو

این گیاه از خانواده گل سرخیان می باشد. درختان هلو معمولا عمر کوتاهی دارند، بیشتر آن ها حدودا هشت سال عمر می کنند .

برگ های این گیاه باریک و دارای رأس تیز هستند که ظاهری داسی شکل دارند. گل های آن از صورتی کم رنگ تا قرمز و ارغوانی متغیر می باشد .

گیاه هلو، خودبارور است و گرده افشانی آن ها با حشرات انجام می گیرد. این میوه ی هسته دار، ۳ تا ۵ ماه پس از شکوفه دهی  می رسد؛ البته در برخی ارقام این مدت زمان بیشتری طول می کشد و به ۶ ماه هم خواهد رسید .

هلو یکی از مهم تریم محصولات مناطق معتدل می باشد که دارای تولید جهانی حدود 8/14 میلیون تن در سال است .

هلو بر اساس جدا شدن هسته از گوشت، به دو دسته هسته جدا و هسته چسبیده تقسیم می شود.

نیازهای اکولوژیکی هلو 
آب و هوا

درخت هلو برای تشکیل گل و میوه به سرما نیاز دارد. بعضی از ارقام این گیاه را می توان در مناطق گرمسیری بدون سرمادهی کشت کرد. اما بعضی دیگر به ۱۰۰۰ ساعت دمای کمتر از ۷ درجه سانتی گراد نیاز دارند .

خاک 

خاک هایی که زهکشی مناسب و عمیقی دارند برای کاشت هلو مناسب می باشند. ریشه هلو نسبت به زهکشی ضعیف و غرقابی شدن حساس است و می پوسد .

خاک های سنگین آب را در خود  نگه می دارد و به گیاه نمی رساند. به همین علت، بافت خاک باید متوسط باشد. خاک های لومی تا شنی مناسب ترین بافت را برای کاشت هلو دارند .

ارقام هلو بر اساس زمان رسیدن 

·       خیلی زودرس: این رقم در اواخر اردیبهشت برداشت می شود، مانند: اسپرینگ تایم 

·       زودرس: در خرداد ماه قابلیت برداشت را دارد،  مانند: آلبرتا، دکسی رد و آرلی گلد 

·       میان رس: از اواسط تیر ماه تا اواسط مرداد قابل برداشت می باشد، مانند: ردهون 

·       دیر رس: از اواخر مرداد تا شهریور ماه برداشت می شود، مانند: ردتاپ 

عناصر مورد نیاز درختان هلو 

درختان هلو برای رشد و تولید بهینه، حداقل به چندین عنصر اساسی از قبیل نیتروژن، فسفر، منیزیوم، کلسیم، پتاسیم، روی، گوگرد، بور، مس، منگنز و آهن نیاز دارد. در صورت فقدان هر کدام از این عناصر گیاه علائمی از خود نشان می دهد .

نیتروژن: یکی از عناصر مهم برای حفظ حیات گیاه است، زیرا بسیاری از ترکیبات مهم از جمله پروتئین ها و آنزیم ها به کمک آن ها ساخته می شود. هلو به نیتروژن نسبتا زیادی برای میوه دهی نیاز دارد. در صورت فقدان این عنصر، روی برگ ها لکه های قهوه ای و قرمز رنگ ظاهر می شود، میوه کوچکتر خواهد شد و در نهایت بازدهی آن افت پیدا می کند. همچنین در صورت افزایش بیش از حد این عنصر، رشد رویشی افزایش پیدا می کند، میوه رنگ کمتری می گیرد ضمن آن که آفات و بیماری در گیاه بیشتر می شود .

فسفر: این عنصر انرژی را در گیاه ذخیره و منتقل می کند. از علائم کمبود این عنصر در گیاه، می توان به کاهش رشد شدید بدون علامت ظاهری در برگ اشاره کرد. با کمبود شدید تر، برگ ها تغییر رنگ می دهند و باریک، چرمی و بنفش رنگ می شوند. بنابراین، باید از کودهای این عنصر در اوایل مراحل کاشت استفاده کرد.

کلسیم: این عنصر یکی از ترکیبات مهم دیواره سلولی و غشاهای سلولی است که در عملکرد مناسب میوه نقش بسیار مهمی را دارد .

کمبود کلسیم در ریشه به صورت دفرمه شدن و تورم ظاهر می شود. در اثر فقدان کلسیم حاشیه برگ ها کلروز می شود و نهایتا خشک می گردد. میوه های که کلسیم کمتری دارند کوچک تر هستند. همچنین قند میوه ها کاهش پیدا می کند، بافت آن نرم تر می شود و رنگ و طعم آن تغییر می کند .

برای جبران کلسیم می توان از اسپری کلسیم طی ۱۰ تا ۱۲ نوبت در فصل رشد استفاده کرد .

منیزیوم: کمبود این عنصر در مناطقی با خاک اسیدی، در اثر کوددهی کلسیم و آب شویی زیاد اتفاق می افتد .در اثر فقدان منیزیوم برگ ها تغییر رنگ می دهند. همچنین برگ های پائینی گیاه دفرمه می شود. رشد طبیعی گیاه تا جایی ادامه دارد که کمبود منیزیوم شدید نباشد در غیر این صورت، عملکرد گیاه به شدت افت می کند. برای جبران کمبود این عنصر  می توان آن را به خاک از طریق کوددهی اضافه کرد همچنین می توان از محلول های پاششی استفاده نمود .

پتاسیم: این عنصر نقش مهمی در باز و بسته شدن روزنه ها، جذب ریشه ای و حفظ تراکم سلولی دارد .

از علائم کمبود پتاسیم می توان به رنگ پریدگی و پیچ خوردگی برگ ها، توقف رشد و کوتولگی گیاه و همچنین تغییر رنگ برگ ها اشاره داشت ‌.

به طور کلی، مصرف پتاسیم در این گیاه زیاد می باشد. برای رفع کمبود این عنصر می توان از محلول ها و کودهای پتاس دار استفاده کرد .هم چنین برای عملکرد بهتر باید هر ۳ تا ۴ سال یکبار، یک دوره تغذیه خاکی پتاسیم انجام شود .

گوگرد: این عنصر بخشی از ساختار پروتئین ها و آنزیم ها می باشد. گوگرد مورد نیاز درختان هلو از کودهای سولفاته، سموم دفع آفات و ... تامین می شود. به همین خاطر، این گیاه به ندرت با کمبود گوگرد مواجه است. علائم کمبود گوگرد شامل کاهش رشد، تغییر رنگ و سایز برگ ها و نکروزه شدن حاشیه برگ ها می باشد .

مس: یکی از وظایف این عنصر انتقال انرژی در هنگام فتوسنتز می باشد. علائم کمبود مس در درختان هلو شامل ایجاد رشد جوانه های متعدد در شاخه های زیرین و تغییر رنگ برگ ها به سبز کم رنگ تا زرد روشن است .

منگنز: منگنز نقش مهمی در فتوسنتز گیاه دارد. در صورت کمبود این عنصر علائمی در گیاه مشاهده نمی شود. اما، در صورت فقدان شدید منگنز لکه های سبز روشن و کوچک به طور نامنظم در حاشیه برگ ها و بین رگبرگ ها ایجاد می شود. به طور کلی ،انتهای شاخه ها می خشکد و گل و میوه های هلو کاهش پیدا می کند. برای جبران این عنصر می توان در فصل بهار از منگنز سولفات به صورت پاششی در شاخ و برگ ها استفاده کرد .

بور: بور یک ماده غذایی مهم برای رشد و نمو هلو می باشد. در صورت کمبود بور انتقال قند، رشد مریستمی، تولید گرده، سنتز دیواره سلولی و تولید هورمون ها مختل می شود .

اولین علامت کمبود بور زمانی ظاهر می شود که، جوانه شاخه های گل ده در بهار باز نشوند. این جوانه ها به مرور زمان قهوه ای و خشک می شوند، بافت ساقه دچار ترک خوردگی خواهد شد و کل درخت را درگیر می کند. در موارد شدید فقدان این عنصر، شاخه ها به تدریج از بین می روند و در اوایل تابستان میوه ها دچار ریزش می شوند. برای اصلاح کمبود بور باید از اسپری بور به میزان ۵/0 تا ۲ کیلوگرم در هکتار بر روی شاخ و برگ ها استفاده شود. همچنین هر ۳ تا ۵ سال از کودهای خاکی بور به میزان ۱۰ تا ۳۰ کیلوگرم در هکتار می توان برای جبران عنصر بور بهره برد .

آهن: نقش اصلی آهن در درختان هلو انتقال انرژی طی فرآیندهای فتوسنتزی و تنفسی می باشد. در ایران به دلیل فقر خاکی، کمبود آهن بسیار زیاد است. درختان هلو نسبت به سایر میوه های دیگر نسبت به کمبود آهن حساسیت بیشتری دارند. در صورت کمبود این عنصر، برگ های گیاه حالت توری به خود می گیرد. که در این حالت رگبرگ های سبز فقط باقی می مانند در نهایت با از بین رفتن کلروفیل برگ ها از بین می روند .

در کمبود شدید آهن رشد شاخه ها، اندازه میوه و تولید میوه به شدت افت پیدا می کند. برای جبران کمبود آهن می توان، از کودهای پاششی و استیک اسید استفاده کرد .

روی: این عنصر در بسیاری از عملکردهای گیاه تاثیر می گذارد. از مهم ترین نقش های روی، سنتز هورمون اکسین می باشد. در اثر کمبود روی، برگ های درخت هلو باریک می شوند و شاخ و برگ درخت لکه دار خواهد شد .

از آن جایی که تاثیر اسپری کودهای حاوی روی بر روی شاخ و برگ ها به مراتب بیشتر از کودهای خاکی است، از روی سولفات به صورت اسپری استفاده می کنند .

 کاشت 

تکثیر از طریق قلمه 

در تکثیر از طریق قلمه بافت هایی از گیاه را که به مرحله تمایز سلولی رسیده اند از گیاه مادر جدا می کنند و آن را در بستر جدید پیوند می زنند .

در واقع این قلمه ها با تولید دوباره ریشه، تکثیر می شوند .

این قلمه ها را از چوب نرم، نیمه سخت و سخت تهیه می کنند. باید توجه داشت! گونه هایی که دارای پتانسیل بالای ریشه زایی هستند در این روش انتخاب شوند .

برای تکثیر تجاری هلو، از قلمه های چوب سخت و تا حدی نیمه سخت استفاده می کنند .پتانسیل ریشه زایی هلو به مواردی اعم از خصوصیات درخت مادر، زمان برش قلمه ها، رقم هلو و تکنیک تکثیر وابسته است .

 از آن جایی که قلمه ها از گیاه مادر گرفته می شود محصول از نظر ژنتیکی با پایه مادر می شود .

تکثیر از طریق قلمه این امکان را به کشاورز می دهد که عوامل محیطی را برای ریشه زایی گیاه به خوبی کنترل کند .

قلمه گیری از درختان هلو معمولا در پائیز از درخت مادر انجام می شود و  بعد از پیوند، آن ها را به صورت خطی و مرتب در بستر جدید کشت می کنند.

قلمه ای که از گیاه مادر تهیه می شود باید صاف، سالم و عاری از هر گونه آفت و بیماری باشد .

تکثیر از طریق بذر 

یکی از آسان ترین روش ها برای تکثیر این گیاه از طریق بذر می باشد علاوه بر دسترسی آسان هزینه کمتری دارد .

برای سازگاری بیشتر و رشد مناسب باید بذرها را متناسب با آب وهوای منطقه کشت کرد .

یکی از نکات مهم در این نوع کشت، آگاهی از دوره خواب بذر می باشد، که در عملکرد محصول تاثیر به سزایی دارد. بذرهای گیاه دارای پوسته ی سختی می باشند به همین علت، مانع نفوذ پذیری رطوبت به داخل بذر می شوند و در نتیجه جوانه زنی رخ نمی دهد .

برای شکستن خواب بذر می توان از چندین روش استفاده کرد .

با ایجاد خراش و ترک بر روی پوسته بذر می توان باعث نفوذ اکسیژن و رطوبت به آن شد. باید توجه شود که در این حین به محتویات بذر و جنین آسیبی وارد نشود .

برای شکستن خواب بذر می توان همچنین از هورمون اسید جیبرلیک استفاده کرد. این هورمون از لحاظ فیزیولوژیکی موجب تحریک جنین و جوانه زنی می شود .

از آن جایی که گونه های زودرس هلو توانایی جوانه زنی ضعیفی دارند باید در کاشت آن ها دقت کرد .

در تکثیر به طریق بذر به دلیل تفرخ ژنتیکی محصول به صورت یکنواخت به دست نمی آید .

در این روش می توان بذرها را در فصل پائیز به طور مستقیم به صورت ردیفی کاشت. اگر چه این روش جوانه زنی در خرداد به دلیل رشد سریع گیاه چه، انجام می شود اما ممکن است! پایه پیوندی خوب رشد پیدا نکند. فاصله بین ردیف ها در کاشت این گیاه اهمیت ویژه ای دارد، در صورت فاصله زیاد بین ردیف ها و فاصله کم بین آن ها گیاه رشد نامساعدی خواهد داشت .

داشت

این مرحله مهم ترین مرحله رشد هلو به شمار می رود که شامل هرس، کوددهی، آبیاری و کنترل امراض و آفات می باشد .

کوددهی 

 بسته به سن درخت میزان کوددهی درختان هلو متفاوت است‌ .در اولین سال کشت، حدود هفت روز پس از کاشت، باید ۲۵۰ گرم کود تقویتی به ازای هر درخت داده شود. مجددا چهل روز پس از کاشت باید به روال قبلی به گیاه کود تزریق شود. به درختان جوان که در سال دوم و سوم رشدی خود هستند، باید از این کود در دو نوبت اسفند و اردیبهشت ماه به گیاه تزریق شود. با افزایش سن درختان هلو میزان کوددهی آن ها نیز بیشتر خواهد شد .

 هرس 

بر روی درختان هلو چهار نوع هرس اعم از باردهی، فرم دهی، جوان سازی و تنک کردن انجام     می شود. ‌هرس باردهی باعث تولید محصول بیشتر و کیفیت بهتر می شود. هرس فرم دهی باعث شکل دهی اسکلت درختان هلو می گردد و هرس جوان سازی باعث افزایش عمر گیاه خواهد شد.

درختان هلو زودتر از هر درخت میوه ای هرس می شوند. بهترین زمان برای هرس قبل از باز شدن گل های هلو در اواخر اسفند و اوایل بهار بعد از رفع شدن خطر سرمای زمستانه می باشد .

آبیاری 

درخت هلو نسبت به سایر درختان به آبدهی بیشتری نیاز دارند. این گیاه در صورت تامین آب فراوان در طول دوره رشد، بهترین عملکرد را خواهد داشت و این موضوع باعث میوه دهی بیشتر می شود.

هلو یکی از مهم ترین محصولات میوه مناطق معتدله است. کاشت این گیاه در مناطقی که بارندگی بالایی دارند انجام می شود، ‌در این صورت گیاه به آبیاری تکمیلی نیاز دارد .

از مزایای کاشت هلو در مناطق مرطوب می توان به، افزایش اندازه میوه و رسیدگی به صورت یکنواخت اشاره کرد .

به طور کلی، آبیاری درختان هلو با توجه به شرایط آب وهوایی منطقه تغییر می کند. با توجه به شرایط محیطی کشت این گیاه به دو مرتبه آبیاری نیاز دارد .

افزایش و کاهش آبیاری در درختان هلو هر کدام باعث معایبی در گیاه می شود . 

به طور مثال: زمانی که گیاه با تنش آبی مواجه شود، تولید میوه کاهش پیدا می کند، در این زمان آوندهای چوبی کارایی خود را از دست می دهند و درخت خشک می شود .

یکی دیگر از معایب تنش آبی درختان هلو رنگ گیری میوه ها می باشد. تنش شدید آب هم چنین بعد از برداشت میوه باعث کاهش عملکرد گیاه در فصل بعدی خواهد شد .

از طرفی دیگر افزایش آبیاری درختان هلو باعث ایجا پوسیدن ریشه می شود .

 برداشت

بسته به رقم این گیاه میوه ها از شاخه ها ی پائین به بالا به صورت عمودی یا ستونی چیده می شوند. برای افزایش عمر هلو، باید آن ها را در سردخانه های صنعتی نگه داشت. لازم به ذکر است که، عمر هلو در شرایط عادی ۲ هفته می باشد .