از کاشت تا برداشت کاهو

گیاه شناسی  کاهو

کاهو گیاهی یک ساله و از خانواده Compositeae است، که از دریای مدیترانه تا سیبری گسترش یافته و بیش از ۵۰۰۰ سال پیش کشت می شده است.

این گیاه از محصولات فصل خنک است، که کشت آن در مناطق گرمسیر معمولا از اوایل پائیز و در مناطق سردسیر در بهار انجام می گیرد. کاهو طیف وسیعی از بافت ها و شکل ها را دارد و
برگ های آن  در طیف رنگی سبز تا قرمز قرار دارند.

این گیاه دارای یک سیستم ریشه ای شامل یک ریشه اصلی و ریشه های ثانویه کوچکتر است .
چین بزرگ ترین تولید کننده کاهو با ۶۴ درصد تولید در جهان است، پس از آن کشورهای آمریکا، اسپانیا، هند، ایتالیا، ژاپن، فرانسه و ترکیه در رتبه های بعدی قرار می گیرند.

شرایط اکولوژیکی کاهو

آب و هوا

کاهو، این گیاه یک ساله هم در مناطق سردسیر و هم گرمسیر کشت می شود. اما، کشت آن در نواحی معتدل و سرد بهترین کیفیت را دارد. بهترین دما برای کاشت کاهو بین ۱۶ تا ۱۸ درجه سانتی گراد است. کاهو به دمای بالا حساس است. دمای بالا باعث سوختگی نوک برگ ها  می شود.
در دمای بالای ۲۸ درجه سانتی گراد بذر به خواب می رود و جوانه نمی زند.

 خاک

کاهو در انواعی از خاک های شنی سبک تا رسی سنگین قابل کشت است. اما، در خاک های حاصلخیز شنی- لومی بهترین عملکرد را دارد. زمین کشت کاهو باید زهکشی خوبی داشته باشد، خاک آن باید غنی از مواد آلی بوده و در عین حال بتواند رطوبت را به خوبی در خود نگه دارد .

کاشت کاهو

کاهو به دو صورت کاشت مستقیم بذر در زمین و نشاءکاری کشت می شود. در روش مستقیم ۳ تا ۴ کیلوگرم بذر را در یک هکتار به صورت ردیفی، در صورتی که فاصله بین آن ها ۷۰ تا ۸۰ سانتی متر باشد، می کارند. تراکم کاشت کاهو باید به گونه ای باشد که نور خورشید به راحتی به گیاه برسد.
دریافت نور مناسب باعث افزایش مواد مغذی و بهبود رنگ در کاهو می شود. کاهو بعد از کشت بذر یک ریشه اصلی و عمیق تولید می کند، سپس بر روی آن ریشه های فرعی ایجاد می شود که وظیفه آن ها جذب مواد غذایی و آب است. در کشت نشایی ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم بذر را در گلخانه کشت می کنند و زمانی که بوته ها ۳ تا ۴ برگی شدند به بستر اصلی منتقل می کنند .کشت نشایی نسبت به کشت مستقیم مزایایی نظیر کاهش هزینه های تولید، زودرس کردن محصول، کاهش دفعات آبیاری و  یکنواختی در کشت دارد.

عملیات داشت کاهو  شامل آبیاری، کوددهی و کنترل آفات و بیماری ها می باشد .

 آبیاری

از آن جایی که ریشه های کاهو سطحی است، به آبیاری سبک ولی متناوب نیاز دارد.
باید توجه داشت زمانی که هد کاهو کامل شد، میزان آبیاری باید کاهش پیدا کند. بهترین روش برای آبیاری کاهو قطره ای می باشد. آبیاری بارانی به دلیل رطوبت در سطح برگ ها باعث ایجاد بیماری در آن ها می شود.
کوددهی

کاهو برای رشد بهتر به همه عناصر میکرو و ماکرو احتیاج دارد. این عناصر از طریق محلول پاشی و کوددهی در اختیار گیاه قرار می گیرد.

کودهای آلی علاوه بر تامین نیاز غذایی گیاه، باعث بهبود کیفیت بافت خاک می شود.
این‌کودها باید ۴ تا ۶ هفته قبل از کاشت به خاک تزریق شود.

کودهای ازته باعث گسترش رشد رویشی کاهو می شود. کودهای پتاسه نیز باعث تردی برگ های کاهو می گردد و کودهای فسفره رشد ریشه ها را افزایش می دهد و آن ها را تقویت می کند.
آفات و بیماری ها

از آفات مهم کاهو می توان به مگس مینوز، تریپس و شته ها اشاره کرد. این آفات علاوه بر خسارت زایی باعث بیماری در محصول می شود. بیماری های مهم کاهو شامل سفیدک پودری، پوسیدگی طوقه و سوختگی انتهایی کاهو است.

برداشت ‌کاهو

کاهو را باید زمانی که کاملا بزرگ شد صبح زود برداشت کرد. البته باید دقت شود که، کاملا رسیده نباشد. برای این کار می توان قبل از این که کاهو کامل برسد، برگ های رسیده تر را جدا کنید تا برگ های داخلی در وسط گیاه به رشد خود ادامه دهند.

اگر برداشت کاهو در هوای گرم باشد، ساقه گل دهنده در کاهو تشکیل می شود و برگ ها تلخ و غیر قابل مصرف می گردد.

عملیات برداشت بسته به متراژ سطح کشت به دو صورت دستی و ماشینی انجام می گیرد .
از آن جایی که بیشترین حجم کاهو را آب تشکیل می دهد، عمر کوتاهی دارد. کاهو پس از برداشت در انبار با دمای صفر درجه سانتی گراد و رطوبت ۹۵ درصد به مدت ۷ روز قابل نگهداری می باشد.

خواص کاهو

کاهو منبع غنی از ویتامین های K، B₆، A، C است و مقادیر فراوانی از فولات، آهن، منگنز، کلسیم، فسفر و پتاسیم می باشد. این گیاه همچنین در مقایسه با سبزی های دیگر سرشار از آنتی اکسیدان ها است. وجود آنتی اکسیدان ها از تشکیل رادیکال های آزاد و بروز سرطان جلوگیری می کند. فیبر موجود در این محصول باعث بهبود عملکرد دستگاه گوارش می شود. کاهو همچنین تصفیه کننده خون می باشد. بنابراین، باعث بهبود گردش خون می شود.

انواع کاهو

ü       کاهو برگ

کاهو برگ سر ندارد و دارای برگ های بزرگ و بریده بریده است که همگی به ساقه متصل شده اند و به صورت قرمز تیره و سبز رنگ دیده می شود.

این کاهو نسبت به ارقام دیگر کاهو بیشتر کشت می شود و بین باغداران محبوبیت بالایی دارد. از کاهو برگ بیشتر در تازه خوری و سالاد استفاده می شود.

ü       کاهو فرانسوی

کاهو فرانسوی برگ هایی ضخیم و شکننده  به رنگ سبز و قرمز دارد و قابلیت کشت در آب و هوای گرم را دارد. این ‌نوع کاهو به صورت رزت رشد می کند و عطر و طعم شیرینی دارد.
بافت کاهو فرانسوی ترد و آبدار است و  دارای خواص درمانی و دارویی می باشد. نوع قرمز این کاهو خواص آنتی اکسیدانی بالایی دارد، به طوری که خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد.

ü       کاهو رسمی

کاهو رسمی برگ های بلند و سبزی دارد و بافت آن ترد و کمی تلخ می باشد. برگ های بیرونی این نوع کاهو سبز و ضخیم می باشد، این در صورتی است که برگ های داخلی کاهو رنگ روشن تری و بافت نازکی دارند.

کاهو رسمی بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است. از این کاهو برای تازه خوری و تهیه سالاد استفاده می شود.

ü       کاهو باتر هد 

کاهو پیچ یا باترهد دارای سرهای کوچک و گردی هستند و طعم شیرین و تردی دارند.
این نوع کاهو برگ های نرم و تو رفته ای دارد، که به رنگ سبز روشن دیده می شود. از کاهو باترهد بیشتر در تازه خوری و تهیه سالاد استفاده می شود.

ü       کاهو ماچه

برگ های کاهو ماچه بسیار کوچک و ظریف می باشد. این گیاه طعمی ملایم و شیرین دارد و در رنگ های سبز روشن تا سبز تیره دیده می شود.

ü       کاهو روغنی

بذرهای کاهو روغنی ۵۰ برابر بزرگتر از بذور سایر کاهوها است. این کاهو را بیشتر برای روغن گیری از بذرها کشت می کنند.

ü       کاهو آیسبرگ

کاهو آیسبرگ سرشار از موادی مانند کلسیم، پتاسیم، فولات، ویتامین آ و سی می باشد. این نوع کاهو فیبر کمی دارد، اما بافت آن ترد و آبدار است.

ü     کاهو کاسنی فرنگی

کاهو کاسنی فرنگی در محیط تاریک، خنک و مرطوب رشد می کند. طعم این کاهو در صورت تازه خوری کمی تلخ می باشد. در صورتی که به صورت پخته مصرف شود مزه شیرینی پیدا می کند .