همه چیز درباره شخم زدن

فایده شخم زدن زمین چیست؟

شخم در اصطلاح کشاورزی عبارت است از برگردان و حاضر کردن خاک توسط تجهیزات و ادوات کشاورزی. دلایل اصلی این کار، یکی سست کردن زمین جهت کشت بذر و دیگری از بین بردن گیاهان و ریشه علف های هرز و بی مصرف است.

اهداف اصلی شخم‌  

شخم زدن می تواند چندین دلیل داشته باشد. از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 1- سست کردن زمین و خورد کردن کلوخه های زمین  به گونه ای که کاشتن بذر و رشد آن بهتر صورت بگیرد.

2- از بین بردن ساقه و ریشه گیاهان زائد و علف های هرزی که می توانند رشد محصول اصلی را کاهش داده و بازده آنرا پایین بیاورد.  

3- از بین بردن حشرات و حیوانات موزی خاک توسط حرارت و نور خورشید

تاثیر عمق شخم بر رشد علف های هرز

گاهی تصور می شود که شخم عمیق از رشد علف های هرز می کاهد. این تصور می تواند اشتباه باشد. زیرا تجربه نشان می دهد که بذرهای علف هرز وقتی در عمق خاک قرار می گیرند بهتر محافظت می شوند و از بین نمی روند. این دانه ها در شخم عمیق بعدی بر روی سطح خاک می آیند و دوباره رشد می کنند. پس برای کنترل و کاهش علف های هرز ، یک شخم سطحی مناسب تر از شخم عمیق است.

انوع شخم

بعد از برداشت

برای اینکه عمل تجزیه باقی مانده محصولات کشت قبلی سرعت یابد ، بهتر است که قبل از اینکه بستر کشت برای محصول بعدی آماده شود بقایای محصولات قبلی بر روی خاک انباشته گردد. زیرا تجزیه در لایه های عمیق تر به صورت ناقص صورت می گیرد.

شخم اولیه

 شخم اولیه در گیاهان یکساله یا کشت جدید به وسیله ابزاری چون گاو آهن صورت می گیرد. به طور کلی شخم باید سطح رویه خاک را جابجا کند و همچنین عمق میانی آنرا بهم بزند

تهیه بستر:

 شخم ثانویه جهت مسطح و هموار کردن سطح های نامناسب شخم اولیه انجام می گیرد. اگر علف های هرز زیاد باشند تهیه بستر باید زودتر انجام شود. به این معنی که شخم زمین اگر بعد از رشد علف های هرز صورت گیرد باعث نابودی بهتر آنها می شود.

شخم بین محصولات :

 پس از اینکه محصولات رشد کردند شخم زدن خاک می تواند همچون بیل زنی سبب توفق رشد علف های هرز گردد. این عمل فایده دیگری نیز دارد و آن، بهبود بافت خاک و کاهش تبخیر رطوبت آن در لایه های عمیق تر است

زمینی که به طور صحیح شــخم زده شــود، پس از اتمام عملیات شخم، دارای مشخصات زیر خواهد بود

 در تمام نقاط زمین عمق شخم یکسان است.

عرض و ارتفاع نوارهای شخم یکنواخت است.

خاک پس از انجام شــخم یک رنگ اســت (مشــاهده نوارها و یا لکه های تیره یا روشن در ســطح زمین شخم خورده نشان دهنده غیریکنواختی عمق یا غیریکنواختی رطوبت خاک در نقاط مختلف است.

 سطح زمین شخم خورده کاملا مسطح (بدون نهر عمیق یا پشته مرتفع) است.

 اثری از چرخ تراکتور یا بقایای گیاهی روی زمین شخم خورده دیده نمی شود.

مهم ترین فواید شخم زدن زمین های کشاورزی

1- یکی از مزیت های شخم زدن زمین، در دسترس شدن عناصر معدنی خاک برای ریشه گیاه است. با توجه به اینکه شخم زمین منجر به افزایش نفوذپذیری خاک نسبت به هوا و آب می شود، در نتیجه بر روی در دسترس بودن عناصر تاثیر گذاشته  و با افزایش انحلال آن ها در بخش محلول خاک، جذب عناصر توسط ریشه بیشتر می شود.

2- شخم زدن زمین منجر به بهبود رشد ریشه گیاه شده و لذا قدرت استقرار گیاه بیشتر می شود. البته در مورد گیاهانی که محصول ان ها از ریشه حاصل می شود همانندسیب زمینی، هویج و…، شخم زدن بر روی اندازه نهایی محصول به شدت تاثیر می گذارد.

3- شخم زمین به ارتباط بهتر و بیشتر بذر با خاک کمک می کند. به این معنا که شما بستری را فراهم خواهید نمود تا بذر به سهولت بتواند آب را از این بستر جذب نموده و رشد گیاهچه را تضمین نماید.

4- شخم زدن زمین از طریق نرم و نفوذپذیر کردن خاک، از روانآب جلوگیری نموده و میزان فرسایش خاک سطجی کم می شود. از طرفی با کاهش میزان از دست رفتن آب، در مدیریت منابع آبی نقش بسزایی خواهد داشت.

فواید كشاورزي مدرن بدون شخم زدن زمين

صرف نظر کردن از شخم زدن زمین فواید زیادی میتواند برای زمین زراعی داشته باشد. شخم نزدن خاک باعث فرسایش خاک شده و این عمل برای از بین بردن باقیمانده گیاهان و همچنین علف های هرز روییده در مزرعه به زمین آسیب میزند.

فرسایش کمتر خاک

خاک در زمین بدون شخم حتی در برابر فرسایش ناشی از باد و آب مقاوم تر است.

این امر به ویژه در مورد مقدار زیادی از پوشش مالچ (بقایای گیاهی مثل ساقه، برگ، غلاف، کاه و کلش) در سطح اهمیت بیشتری پیدا می کند.

تراکم کمتر خاک

زمین بدون شخم، کمتر از زمین شخم خورده، متراکم می شود. شخم زدن ساختار طبیعی خاک را بهم می زند. مردم تصور می کنند شخم بیشتری لازم است.

- در طولانی مدت، خاکورزی منجر به خاکورزی بیشتری را می طلبد و در نتیجه شرایط خاک وخیم تر می شود.

صرفه جویی در وقت

- فقط یک بار باید از یک قسمت عبور کنید (بجای چندین بار). همچنین با شخم کمتر در هزینه های آماده سازی زمین صرفه جویی می شود.

علاوه بر این شما می توانید قبل از خشک شدن بیش از حد زمین، محصول خود را برداشت کنید.

هزینه های سوخت پایین تر.

بدلیل استفاده کمتر از ماشین آلات جهت خاکورزی زمین، هزینه های سوخت هم بطور چشمگیری پایین می آید.

از دست دادن رطوبت کمتر خاک

باقی ماندن بقایای گیاه روی زمین می تواند به مرطوب نگه داشتن خاک و محافظت در برابر تبخیر ناشی از خورشید و باد کمک کند.

خاک سالمتر

زمانی که زمین شخم زده نشود، چرخه زندگی موجوداتی که در خاک زندگی می کنند حفظ می شود.بنابراین بقایای گیاهان با سرعت طبیعی در سطح خاک تجزیه می شوند. در نتیجه ماده آلی خاک افزایش می یابد.

خاکورزی

خاکورزی چیست و چرا کشاورزان تصمیم می گیرند این کار را انجام دهند؟ برخی از کشاورزان با هدف کمک به محصولات زراعی، خاک خود را حفر و زیر و رو می کنند. این فرآیند که به عنوان خاکورزی شناخته می شود، علف های هرز را از بین می برد. در غیر اینصورت برای مواد مغذی و آب رقابت بین محصول و علف هرز بوجود می آید.

برخی از کشاورزان خاکورزی کاهش یافته یا حفاظت شده استفاده می کنند که باعث می شود باقیمانده محصولات زراعی روی زمین پوسیده شده و مواد مغذی و کربن به خاک برگردانده شود.

به جای استفاده از خاکورزی برای کنترل علف های هرز، از علف کش ها استفاده می کنند.

تفاوت خاکورزی با شخم

کشاورزان تازه کار ممکن است بپرسند که تفاوت خاکورزی با شخم در چیست؟

فرقی نمی کند که یک زمین بزرگ یا کوچک داشته باشید. این تکنیک ها برای توسعه زمین شما ضروری است.

هنگامی که تفاوت را بدانید، می توانید به طور مؤثرتری مزرعه خود را مدیریت کنید و گیاهان خود را در شرایط تقریباً مناسب نگه دارید.

خاکورزی

خاکورزی بهم زدن خاک از طریق همزن مکانیکی (هم زدن، حفر کردن، برگرداندن) است.

خاکورزی به کشاورزان کمک می کند تا خاک خود را برای فصل رشد بعدی آماده کنند.

به عبارت دیگر عملیات قبل از کاشت را خاکورزی می گویند.

خاک برای محصول شما عامل حیاتی است. بنابراین قبل از خاکورزی باید نکاتی را بدانید

هدف اصلی خاکورزی کنترل علفهای هرز، مخلوط کردن مواد آلی با خاک و نرم کردن خاک برای کاشت است.

لازم نیست خاکورزی خیلی عمیق صورت گیرد. به عنوان یک اصل باید تا عمق ۳۰ سانتی متر یا پایین تر خاک را بشکنید.

اما هشدار داده می شود، خاکورزی بیش از حد، غالباً به خاک خسارت وارد می کند.

خاکورزی در اوایل فصل توصیه نمی شود. باعث می شود خاک خیلی سفت شود و نتواند رطوبت خود را حفظ کند.

هر نوع عملیات خاکورزی در هنگام خیس بودن خاک، ساختار خاک را از بین می برد. خاک سریع خشک می شود و مسدود می شود.

به همین دلیل باید صبر کنید تا خاک به حد رطوبت لازم برای خاکورزی برسد.

بطور کلی از اهداف خاکورزی می توان به موارد زیر اشاره کرد

فراهم نمودن بستر مناسب برای کاشت و رشد گیاه

ایجاد زمینه مناسب برای نفوذ سریع آب

نفوذ هوا د رخاک

ایجاد شرایط مناسب برای توسعه و نفوذ ریشه در خاک

از بین بردن علف های هرز

زیر خاک کردن بقایای گیاهی

کنترل فرسایش خاک

 فراهم کردن شرایط مناسب برای انجام سایر عملیات کشاورزی

  مخلوط کردن کودهای مصرفی با خاک

شخم

شخم در رأس عملیات خاک ورزی قرار دارد و هدف آن بوجود آوردن تغییرات فیزیکی مطلوب در خاک برای رشد بهتر گیاهان زراعی است که با گاو آهن انجام می شود..

شخم زدن خاک جنبه مهم دیگری در بهبود سطح زیر کشت زمین دارد. برخی مزایای شخم زدن عبارتند از:

آماده کردن بستر بذر بصورت مکانیکی و افزایش احتمال جوانه زنی بذرها

کمک به رشد ریشه و زهکشی خاک با شکستن بلوک خاک نرم و سست کردن آن

 مخلوط کردن مواد غذایی و مواد آلی با خاک و افزایش عمل تجزیه بقایای گیاهی

 افزایش اکسیژن موجود در خاک (هوادهی خاک)

مشخصات شخم خوب

شخم خوب شخمی است که لایه های خاک، بطور یکنواخت زیر و رو شود

عمق شخم خوب در تمامی نقاط زمین یکسان است

 بقایای گیاهی کاملاً با خاک مخلوط می شوند

 خاک فاقد کلوخه است

 لایه رویی خاک کاملاً در زیر و لایه زیر کاملاً در روی سطح قرار می گیرد

تفاوت خاکورزی با شخم

اولین تفاوت خاکورزی با شخم، هدف مورد نظر آنهاست. به عنوان مثال، خاکورزی برای آماده سازی و پرورش محصولات زراعی استفاده می شود

وقتی نیاز به بهبود کیفیت خاک خود دارید و برای کمک به بهبود جوانه زنی و رشد موثر گیاهان از شخم استفاده کنید.

كشاورزي مدرن بدون شخم زدن زمين

در کشاورزی سنتی زمین را شخم می زنند تا علف های هرز از بین بروند و بقایای محصولات قبلی از خاک خارج شوند.

بر طبق تحقیقاتی که انجام شده، زمین شخم نخورده محصول بهتری می دهد

در کشاورزی مدرن از روش بدون شخم یا خاکورزی کاهش یافته استفاده می کنند

در این روش ساختار خاک مختل نمی شود و همه میکروارگانیسم های خاک دست نخورده باقی می مانند

همچنین خاک مستعد فرسایش نیست و هزینه تولید کاهش می یابد

بهترین زمان برای شخم زدن زمین ؟

شخم زدن پاییزی

بعضی از باغبان ها باغ خود را هم در پاییز و هم در اوایل بهار شخم می زنند. شخم زدن پاییزی می تواند برنامه ای برای آمادگی بیشتر زمین برای رشد محصولات باشد اما در بعضی از مناطق سطح زمین در فصل پاییز خشک نیست و در نتیجه شخم زدن به خوبی پیش نخواهد رفت.

شخم زدن در اواخر پاییز نیز ایده خوبی است اما هوا به شدت سرد است و زمین بیش از حد سفت می شود و در نتیجه شخم زدن سخت تر انجام خواهد گرفت.

اگر اصرار دارید که شخم زدن را در فصل پاییز انجام دهید ، بهتر است که صبر کنید تا هوا به خوبی گرم شود و رطوبت آن از بین برود و حشرات نیز در سرمای هوا کشته شده باشند.

شخم زدن چند هفته بعد از برداشت زمین، می تواند آلودگی را وارد خاک کند و باعث شود که علف های هرز جدیدتر شروع به رشد کنند و در زمین باقی بمانند.

شخم زدن بهار

شخم زدن در فصل بهار نیز زمان مناسبی است زیرا زمین از سرمای زیاد خلاص شده و نرم تر است اما بهترین کار این است که یک بار در فصل پاییز و یک بار هم در فصل بهار زمین را شخم بزنید.

بعضی از باغبانان برای دور کردن حشرات یک ماه قبل از کاشت محصول، زمین را شخم می زنند. بعضی از آنها نیز عقیده دارند که دوبار شخم زدن در سال باعث کار کشیدن زیاد از خاک می شود که برای سلامت آن خوب نیست.

اگر در مناطقی زندگی می کنید که بادهای شدید دارد، بهتر است که ریسک نکنید و در فصل رشد گیاه، زمین را شخم نزنید.

بافت خاک

باید خاک مرطوب را برای شخم زدن انتخاب کنید، نه خاک خیس . خاک خیس با شخم زدن گل می شود و فشرده می گردد . بهترین خاک برای شخم زدن، خاک نسبتا شل با وزن متعادل است.

خاک بیش از حد خشک نیز نمی تواند مواد مغذی را بعد از شخم زدن به گیاه برساند، پس مرطوب بودن معمولی خاک بهترین حالت برای شخم زدن می باشد.

چگونه زمین را شخم بزنیم ؟

اول زمان مناسب را تعیین کنید و هدف خود را از شخم زدن مشخص کنید.

سپس یک جهت مناسب را برای شخم زدن انتخاب کرده و هرگز در وسط کار، آن را تغییر ندهید. البته رعایت این نکته با تراکتور کار راحتی است.

حال باید عمق های مختلف را در خاک ایجاد کنید و خاک را زیر و رو کنید . راحت ترین نوع شخم زدن این است که خاک زیری را بالا بیاورید و آن را عوض کنید.

بعد از اتمام کار شخم زدن ، برای غنی کردن خاک مقداری کود گیاهی به آن اضافه کنید.

انواع تراکتورهای مخصوص شخم زدن

 مولدبورد

این تراکتورها در قسمت لبه بالای خود دارای انحنا هستند و منافذ عمیقی را داخل خاک حفر می کنند و موج سنگینی را ایجاد خواهند کرد.

 دیسک

این تراکتورها آلودگی ها را به خوبی پاکسازی می کنند و برای زمین های سفت و سخت پاسخگوی خوبی هستند.

 معکوس

این نوع تراکتور شبیه مولدبورد است اما حداقل از دو تیغه استفاده می کند که سر پهن تری دارد . هر تیغه به تنهایی یک شیار و گودی روی زمین ایجاد می کند و به گونه ای نصب می شود که فضای کافی را برای کاشت گیاه فراهم می سازد.

 زیرخاکی

این مدل از تراکتورها خاک را می شکنند و لایه هایی از مواد درمانی و شیمیایی را به خاک می دهند اما آن را برنمی گردانند.

 چیزل

تراکتور چیزل نیز دارای سر منحنی است که بدون برگرداندن خاک ، آن را عمقی حفر می کند.